DeMensplek in de Toekomst, Scheemda
Hoe ga je in gesprek over de zorg binnen een kunstexpositie?
Asa is grafisch ontwerper en betrokken als kunstenaar bij de DeMensplek Karavaan. Zij vertelt: "de kar heeft een week op de eindexamenexpositie in de strokartonfabriek in Scheemda gestaan. Typerend vond ik aan die plek dat, direct toen wij die die kar daar neer hadden gezet, er allemaal mensen naar ons toekwamen met vragen zoals: “wat is dit?” en “Is dit het kunstwerk?”
In de Toekomst kwamen direct allerlei vragen over die kar als eindproduct, die heel traditioneel gingen over of het kunst is of niet. Daardoor kwam ik er ook achter dat het een onconventioneel iets is om zo’n artistieke praktijk op zo’n plek in te brengen. De gesprekken gingen over de demens plek, maar ook wel over of het kunst was. Zo kwamen allerlei groepen die zich meldden. Die wilden dan wel graag een presentatie over wat het precies is, wat we daar presenteerden. Want het was aan de ene kant gek voor het publiek om zoiets te zien: “Oh nu gaan we praten over kunst en zorg en over dementie in een expositieruimte?”
Er kwamen veel mensen langs die of dementie hadden of iemand met dementie in hun familie hadden of heel geïnteresseerd In het onderwerp, omdat ze daar zelf als kunstenaar mee bezig zijn. Er kwamen ook wel mensen die niet zo goed wisten wat ze ermee aan moesten en veel mensen die wilden praten en die hun verhalen hebben gedeeld of wilden meedenken.
Hennie (teamcoach Dignis) vertelt: "Ik was er als bezoeker van de show. Het was heel laagdrempelig om ernaartoe te gaan. Dat werkte wel goed. Het is geen toonbank of een bureau. Het is gewoon een kar. Dus ik denk wel dat het waardevol is om hiermee rond te trekken. Het is wel belangrijk, denk ik dat de kar goed bemenst wordt met mensen die kunnen luisteren en advies kunnen geven, informatie, ophalen en dat weer inbrengen in een groep die verder gaat met de vraagstukken die er zijn en daar invloed op heeft. De kar is een goed instrument om verbindingen te maken tussen de persoon met dementie en haar ‘naasten’, met de initiatieven die er zijn. Als plek waar informatie opgehaald kan worden, geluisterd kan worden, maar ook mensen met elkaar verbonden worden, initiatieven aan elkaar verbonden worden, dat is heel waardevol.
Ik denk dat we in de zorg nog veel te leren hebben omdat we vaak van de one track mind zijn. Dat we in de zorg de neiging hebben ons te wentelen in ‘vroeger was alles beter’. Dat schiet niet op, want ja, we hebben een goede tijd gehad. Er was voldoende personeel. Het was wel altijd krap, maar toch was het bij nu vergeleken redelijk luxe. Maar dit is de werkelijkheid en nu hebben we nieuwe uitdagingen. De aandacht van de zorg medewerker gaat eerst uit naar de dagelijkse zorgverlening. Dat maakt dat er minder ruimte is om vernieuwend en creatief te denken. Een andere benadering zou kunnen helpen om ruimte te krijgen om anders te kijken, om de situatie waarin ze soms al zo lang zitten, van verschillende kanten te belichten. En dat is de rol die de kar kan spelen, via andere manieren van werken die kunstenaars kunnen inbrengen nieuwe perspectieven op de zorg bieden."
"Ik denk dat we in de zorg nog veel te leren hebben omdat we vaak van de one track mind zijn. Dat we in de zorg de neiging hebben ons te wentelen in ‘vroeger was alles beter."
Asa: "Ik denk omdat de kar een open karakter heeft, dat veel mensen meer hebben verteld dan dat ze denk ik voorafgaand bereid zouden zijn te vertellen. Dat is mijn gevoel. Mensen hebben ook wel gezegd “goh wat hebben we nu een diep gesprek.”
Er was bijvoorbeeld een ouder echtpaar wat waarvan de man dementie heeft en de vrouw de mantelzorger is over haar man. Ze vertelden dat hij graag met de auto rijdt. Om met hem mee te gaan in zijn denkwijze en wensen en verlangens stapte ze met hem in de auto en liet hem rijden. En als haar man dan zei “We moeten hier links of rechts”, dan zei ze, “prima, gaan we daar links of rechts” Dus ze liet hem helemaal het stuur letterlijk in handen nemen en ook de richting bepalen. Ik weet niet precies waarom ze dat vertelden, maar volgens mij vertel je zoiets als je een oplossing hebt gevonden voor iets en dat je daar ook trots uit haalt. Deze manier van handelen helpt ons allebei. Het helpt haar om hem iets te geven en dat helpt haar ook omdat zij ziet dat haar man daarin nog iets kan bepalen. Dat heeft denk ik wel wat van haar gevergd om zover te komen. Ik denk veel uitproberen, maar ook loslaten van het oude en het zoeken naar waar of hoe kan ik meegaan hierin? Hoe kan ik nieuwe manieren uitproberen die werken voor ons allebei?
De kar trok ook mensen aan die in de zorg werken of hebben gewerkt. Zo kwamen er veel mensen uit het UMCG langs die waarvan een aantal graag met ons wilde praten. Omdat ze zelf ook op zoek zijn naar een andere manier van kijken op het ziekenhuis. Zo kwam er een jonge meid naar me toe die zelf in de ouderenzorg had gewerkt. Ze was daar huiskamerassistente geweest. Ze vertelde over hoe ze een vriendschap had opgebouwd met een vrouw die in het verpleeghuis verbleef. Zelfs nadat ze gestopt was met werken is ze nog steeds met haar bevriend gebleven en bezoekt ze haar nog regelmatig."
Femke sprak de brieven van de DeMensplek in. Zij reisde ook mee naar Scheemda. "Er was een vrouw bij de kar bij de eindexamenexpositie, ze vertelde dat ze ook in de zorg had gewerkt, maar er ook weer uit was gegaan. Ze vertelde over de zorg zonder regels. Op een gegeven moment werkte ze ergens en toen moest ze gaan zorgen zonder regels. Het lijkt nu wel weer 360 graden gedraaid, nu is er juist zorg met heel veel regels. Het zorgen zonder regels betekende voornamelijk het kijken naar de mens en wat die nodig heeft in plaats van dit is de indicatie, dus dit is de handelingswijze. "
Luister hieronder naar de brief van Asa, over een recept voor warme mensensoep. Klik op de rode 'play'-knop om de brief af te spelen.
De illustratie boven aan dit reisverhaal is gemaakt door Jan Klinkhamer, hij vatte de gesprekken samen die hij hoorde in Scheemda tot dit beeld. De andere tekeningen in dit artikel en de tekening bij de brief zijn gemaakt door Marcella Stam.
